برنامه نویسی HMI دلتا با نرم افزار DOPSoft

مقدمه

در دنیای امروز اتوماسیون صنعتی، تجهیزات HMI نقش کلیدی در تعامل انسان و ماشین ایفا می‌کنند. به‌ویژه برند دلتا که به‌دلیل قیمت مناسب، کارایی بالا و در دسترس بودن، در بسیاری از پروژه‌های صنعتی در ایران جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. تسلط بر برنامه نویسی hmi دلتا به‌وسیله نرم‌افزار اختصاصی آن یعنی DOPSoft، یکی از مهارت‌های ضروری برای مهندسان برق، تکنسین‌های ابزار دقیق، و برنامه‌نویسان سیستم‌های کنترل صنعتی به‌شمار می‌رود. یادگیری این نرم‌افزار نه‌تنها امکان طراحی صفحات گرافیکی برای مشاهده، کنترل و مانیتورینگ فرآیندها را فراهم می‌سازد، بلکه موجب افزایش بهره‌وری، کاهش خطا و تسریع در توسعه پروژه‌های اتوماسیون خواهد شد. در این مقاله به‌صورت گام‌به‌گام، از آشنایی اولیه تا نکات حرفه‌ای طراحی، شما را با برنامه نویسی hmi دلتا با نرم‌افزار DOPSoft آشنا خواهیم کرد.

آشنایی با نرم‌افزار DOPSoft

نرم‌افزار DOPSoft ابزار اصلی برای برنامه نویسی HMI دلتا است. این نرم‌افزار توسط شرکت دلتا طراحی و عرضه شده و از نسخه ۲ به بعد، با اکثر مدل‌های HMI دلتا سازگار است. DOPSoft محیطی گرافیکی و کاربرپسند دارد که به کاربران اجازه می‌دهد بدون نیاز به دانش برنامه‌نویسی پیچیده، صفحات گرافیکی، آلارم‌ها، ارتباطات، و توابع منطقی را طراحی و اجرا کنند.

ویژگی‌های کلیدی DOPSoft:

• پشتیبانی از بیش از ۳۰ مدل HMI دلتا
• رابط کاربری چندزبانه با امکان نمایش فارسی
• طراحی بصری صفحات با استفاده از ابزارهای کشیدن و رها کردن (Drag & Drop)
• امکان شبیه‌سازی پروژه‌ها بدون نیاز به HMI واقعی
• قابلیت بارگذاری پروژه از طریق USB، کابل سریال یا شبکه
• تعریف ارتباط با انواع PLC و درایوهای صنعتی

نرم‌افزار DOPSoft رایگان است و از طریق وب‌سایت رسمی دلتا و برخی منابع معتبر ایرانی قابل دانلود می‌باشد. نسخه‌های مختلف آن متناسب با مدل HMI باید انتخاب و نصب شود.

مراحل نصب و راه‌اندازی نرم‌افزار DOPSoft

برای شروع برنامه نویسی hmi دلتا، ابتدا باید نرم‌افزار DOPSoft را روی رایانه خود نصب کنید. در این بخش مراحل نصب و پیکربندی اولیه آن را بررسی می‌کنیم.

۱. دانلود نرم‌افزار:

• مراجعه به وب‌سایت رسمی دلتا (www.deltaww.com)
• انتخاب بخش Industrial Automation و سپس HMI
• جستجوی DOPSoft و دانلود آخرین نسخه (معمولاً DOPSoft 2.x)

۲. نصب نرم‌افزار:

• اجرای فایل Setup
• انتخاب زبان نصب (انگلیسی یا چینی)
• تأیید شرایط استفاده و انتخاب مسیر نصب
• پایان نصب با گزینه Launch DOPSoft

۳. تنظیمات اولیه پس از نصب:

• انتخاب زبان محیط (از منوی Tools > Language)
• تنظیم واحدهای اندازه‌گیری
• ساخت پوشه‌ای برای ذخیره پروژه‌ها
• تست باز شدن نرم‌افزار و بارگذاری الگوهای آماده

نکته:

برای برخی مدل‌ها نیاز به نصب درایور USB مخصوص ارتباط با HMI دارید. این درایورها در بسته نرم‌افزار موجودند یا از طریق Device Manager قابل شناسایی هستند.

نحوه ساخت پروژه جدید برای برنامه نویسی HMI دلتا

پس از نصب موفق نرم‌افزار DOPSoft، قدم بعدی ایجاد یک پروژه جدید و تعریف مشخصات سخت‌افزار و ارتباط است.

مراحل ساخت پروژه جدید:

1. اجرای DOPSoft و انتخاب گزینه New Project
2. انتخاب مدل HMI از فهرست مدل‌های موجود
   • مثلاً DOP-B07S411 یا DOP-107WV
3. تعیین رزولوشن صفحه و رنگ‌بندی
4. نام‌گذاری پروژه و تعیین مسیر ذخیره‌سازی
5. تنظیمات ارتباط با PLC
   • انتخاب برند PLC (دلتا، زیمنس، فتک و…)
   • تعریف نوع پروتکل (MODBUS RTU، RS-485، Ethernet…)
   • وارد کردن آدرس رجیسترها و تنظیم ID ارتباطی
6. پیکربندی عمومی
   • تعیین زبان نمایش، قالب تاریخ و ساعت، فونت و…

پس از طی این مراحل، محیط طراحی باز شده و آماده افزودن المان‌های گرافیکی و تنظیم منطق کاری HMI می‌شوید.

طراحی صفحات HMI در DOPSoft

یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین بخش‌های برنامه نویسی hmi دلتا، طراحی رابط گرافیکی صفحات HMI است. در این صفحات، شما می‌توانید اطلاعات فرآیند را نمایش دهید، ورودی از اپراتور بگیرید، هشدارها را نشان دهید یا گراف‌های زنده بسازید.

انواع اشیاء گرافیکی قابل استفاده:

• Text Display: برای نمایش مقدار یا پیام
• Numeric Input/Display: برای نمایش یا وارد کردن اعداد
• Push Buttons: دکمه‌های روشن/خاموش یا انتخاب مد
• Lamps: نشانگر وضعیت (سبز، قرمز، زرد)
• Graphs: برای رسم داده‌های لحظه‌ای
• Meters & Sliders: نمایش داینامیک مقادیر
• Alarm Objects: تنظیم هشدارها و ثبت آن‌ها
• Picture & Animation: افزودن عکس و حرکت

تکنیک‌های طراحی حرفه‌ای:

• استفاده از رنگ‌بندی استاندارد برای نمایش وضعیت (سبز=فعال، قرمز=خطا)
• گروه‌بندی المان‌های مرتبط با یک بخش فرآیند
• استفاده از Navigation برای جابجایی بین صفحات
• طراحی Layout استاندارد و هماهنگ در همه صفحات
• استفاده از Background یا الگوهای آماده برای سرعت بیشتر

پس از طراحی اولیه صفحات، می‌توانید از ابزار شبیه‌سازی برای تست عملکرد گرافیکی و ارتباطی استفاده کنید.

متصل کردن HMI دلتا با در نرم افزار با PLC

برقراری ارتباط مؤثر بین HMI و PLC یکی از بخش‌های حیاتی در برنامه نویسی hmi دلتا است. در این مرحله، داده‌ها از PLC خوانده شده یا به آن نوشته می‌شوند. نرم‌افزار DOPSoft امکانات گسترده‌ای برای اتصال به برندهای مختلف PLC، به‌ویژه PLC دلتا، فراهم می‌سازد.

مراحل تنظیم ارتباط:

1. از منوی System Settings وارد بخش Device شوید.
2. برند PLC (مثلاً DELTA DVP series یا SIEMENS S7-1200) را انتخاب کنید.
3. نوع پروتکل ارتباطی را تعیین نمایید:
   • RS-232
   • RS-485
   • MODBUS RTU
   • Ethernet (در صورت پشتیبانی مدل HMI)
4. تنظیمات پورت را وارد کنید:
   • Baud Rate، Data Bit، Parity، Stop Bit
   • در Ethernet باید IP و Port نیز تنظیم شود.
5. آدرس‌دهی رجیسترها مطابق مستندات PLC انجام شود:
   • برای مثال: D100، M0، X0، Y0 در PLC دلتا
   • DB1.DBD0 در PLC زیمنس

نکات مهم:

• همیشه از سازگاری پورت‌های سخت‌افزاری HMI و PLC اطمینان حاصل کنید.
• در پروژه‌های واقعی، کابل صحیح (USB، RS232 یا LAN) و آدرس‌دهی دقیق بسیار حیاتی است.
• قابلیت Online Test در DOPSoft می‌تواند صحت ارتباط را قبل از انتقال پروژه تأیید کند.

استفاده از توابع پیشرفته در برنامه نویسی HMI دلتا

پس از طراحی صفحات گرافیکی و اتصال به PLC، نوبت به استفاده از قابلیت‌های پیشرفته برای هوشمندسازی عملکرد HMI می‌رسد.

توابع کاربردی پیشرفته در DOPSoft:

• Alarm Pages: تعریف هشدارها، نمایش آن‌ها به اپراتور و ثبت در حافظه داخلی
• Timer/Counter: استفاده از تایمرها و شمارنده‌ها در کنترل فرآیندها
• Macro و Script: اجرای دستورات منطقی با شرط‌های خاص (IF, ELSE, WHILE)
• Password Protection: تعریف چند سطح دسترسی برای اپراتور، مهندس و ادمین
• Data Logging: ثبت مقادیر به‌صورت فایل CSV برای تحلیل آفلاین
• Recipe Management: مدیریت تنظیمات فرآیندهای مختلف به‌صورت الگوهای ذخیره‌شده
• Trend Graphs: ترسیم نمودار لحظه‌ای متغیرها با امکان تنظیم محور و رنگ

استفاده هوشمندانه از این توابع، بهره‌وری سیستم را بالا می‌برد، میزان خطا را کاهش می‌دهد و تجربه کاربری بهتری برای اپراتور فراهم می‌کند.

شبیه‌سازی و تست برنامه HMI بدون نیاز به سخت‌افزار

یکی از قابلیت‌های مهم DOPSoft، شبیه‌سازی پروژه است. این ویژگی به شما اجازه می‌دهد تا عملکرد گرافیکی، آدرس‌دهی، ارتباط با PLC و حتی هشدارها را بدون اتصال به HMI واقعی بررسی و تست کنید.

نحوه شبیه‌سازی:

1. از منوی Simulation گزینه Start Simulation را انتخاب کنید.
2. صفحه HMI طراحی‌شده در یک پنجره مجزا باز می‌شود.
3. مقادیر قابل تغییر را وارد کرده و واکنش اشیاء گرافیکی را بررسی کنید.
4. خطاها یا آدرس‌دهی اشتباه به‌راحتی در این مرحله قابل شناسایی هستند.

مزایا:

• کاهش نیاز به سخت‌افزار برای آموزش یا تست
• صرفه‌جویی در زمان
• اطمینان از عملکرد صحیح پیش از اجرا در سایت واقعی

آپلود و دانلود پروژه روی HMI واقعی

پس از طراحی و تست موفق پروژه، باید آن را به HMI انتقال دهید تا در سیستم واقعی مورد استفاده قرار گیرد.

روش‌های انتقال:

• از طریق USB Flash:
  • پروژه را با پسوند .dps روی فلش ذخیره کنید.
  • فلش را به پورت USB HMI وصل کرده و از منوی HMI گزینه Upload Project را انتخاب کنید.
• از طریق کابل USB یا سریال:
  • اتصال کابل به پورت HMI و کامپیوتر
  • انتخاب پورت صحیح در نرم‌افزار
  • استفاده از گزینه Download to HMI
• از طریق Ethernet (در مدل‌های پیشرفته‌تر):
  • تنظیم IP در HMI و کامپیوتر
  • استفاده از ابزار Network Download

نکات مهم:

• پس از آپلود، دستگاه را ریستارت کنید.
• بررسی کنید آیا مدل انتخاب‌شده در پروژه با مدل واقعی HMI مطابقت دارد یا نه.
• در صورت خطا، فایل پروژه را مجدداً بررسی و شبیه‌سازی کنید.

نکات حرفه‌ای برای بهینه‌سازی برنامه نویسی HMI دلتا

برای آن‌که پروژه‌های HMI حرفه‌ای، کارا و قابل نگهداری باشند، رعایت نکاتی کلیدی در طراحی و پیاده‌سازی ضروری است:

طراحی بصری و ساده

• از رنگ‌های استاندارد برای هشدارها و وضعیت‌ها استفاده کنید.
• آیکون‌ها را به‌گونه‌ای انتخاب کنید که حتی بدون متن، معنا را منتقل کنند.
• فونت‌های بزرگ، خوانا و کنتراست مناسب انتخاب شود.

بهینه‌سازی عملکرد

• از تعداد زیاد Objectهای متحرک بپرهیزید (باعث کاهش سرعت می‌شود).
• از صفحات زیاد با محتوای تکراری خودداری کنید و از Page Template استفاده کنید.
• از روش‌های استاندارد برای Navigation بین صفحات استفاده کنید.

امنیت و نگهداری

• رمز عبور برای تنظیمات حساس تعریف کنید.
• نسخه‌برداری منظم از پروژه انجام دهید و شماره نسخه (Version) در صفحه اصلی درج شود.
• مستندسازی پروژه، شامل لیست آدرس‌ها، کاربرد صفحات و ساختار فایل‌ها، تهیه شود.

خطاهای رایج در برنامه نویسی HMI دلتا و روش‌های رفع آن

حتی حرفه‌ای‌ترین کاربران هم گاهی با خطاهایی مواجه می‌شوند. آگاهی از خطاهای رایج به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر پروژه را عیب‌یابی کنید.

مهم‌ترین خطاها:

• آدرس‌دهی اشتباه به رجیسترها: بررسی دقیق در تطابق بین رجیسترهای نرم‌افزار و PLC
• عدم ارتباط با PLC: بررسی کابل، تنظیمات پورت، پروتکل، آدرس ID
• ناسازگاری مدل HMI در پروژه و سخت‌افزار واقعی: بررسی تنظیمات پروژه
• استفاده زیاد از Objectهای متحرک: باعث کاهش عملکرد و فریز شدن HMI می‌شود
• استفاده از فونت یا رنگ‌هایی که در HMI پشتیبانی نمی‌شوند: منجر به نمایش ناقص یا خطا در آپلود

برای رفع این مشکلات، همیشه از شبیه‌سازی قبل از انتقال پروژه استفاده کنید، مستندات رسمی را مطالعه کنید و در صورت نیاز با پشتیبانی فنی دلتا تماس بگیرید.

نتیجه‌گیری

برنامه نویسی hmi دلتا با نرم‌افزار DOPSoft، نه‌تنها ابزاری قدرتمند برای ساخت رابط‌های کاربری گرافیکی در اتوماسیون صنعتی است، بلکه بستری برای کنترل دقیق‌تر، نمایش اطلاعات حیاتی و بهینه‌سازی فرآیندهای صنعتی فراهم می‌سازد. در این مقاله، از آشنایی اولیه با HMI دلتا تا طراحی صفحات، اتصال به PLC، استفاده از توابع پیشرفته، شبیه‌سازی، آپلود پروژه و نکات حرفه‌ای به‌صورت کامل آموزش داده شد.

یادگیری این مهارت به تکنسین‌ها، مهندسان برق و اتوماسیون، و دانشجویان علاقه‌مند کمک می‌کند تا در پروژه‌های واقعی با اعتماد به نفس بیشتری عمل کنند. توصیه می‌شود برای تسلط بیشتر، حتماً چند پروژه نمونه طراحی کرده و آن‌ها را روی سخت‌افزار یا شبیه‌ساز اجرا کنید.

اگر تجربه‌ای در استفاده از DOPSoft یا پروژه‌های مرتبط با HMI دلتا دارید، خوشحال می‌شویم در بخش نظرات با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.